علائم کمبود مس در دام های سبک و سنگین وزن
نوشته شده توسط
فرشاد ذوقی
تامین مواد معدنی بدن دام های زنده خیلی مهم است در غیر این صورت ممکن است باعث بروز ریزش پشم گوسفندان بر اثر کمبود گوگرد، کم خونی و اسهال بر اثر کمبود مس و حتی شکستگی و پوکی استخوان ها شود.
نیاز بدن دام ها و حیوانات به مواد معدنی، ویتامین، پروتئین و انرژی به مانند انسان هاست که کاهش هر کدام از آنها می تواند باعث بروز انواع بیماری های شود. در واقع بین 2 الی 5 درصد از بدن دام های زنده را مواد معدنی تشکیل می دهد که بیشتر در بافت استخوان ها وجود دارد و کاهش آن می تواند باعث کم خونی، ریزش پشم گوسفندان و حتی لنگش دام و کوری حیوانات شود. مس، آهن، گوگرد، کبالت، سدیم، پتاسیم، فسفر و... بخشی از مواد معدنی مورد نیاز برای دام های سبک و سنگین هستند که کاهش و کمبود هر کدام از آنها می تواند باعث بروز انواع بیماری ها شود. مس یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن گوسفندان و سایر دام ها چون گوساله است و رنگ پریدگی، شکستگی استخوان، کم خونی و البته مرگ ناگهانی گوسفندان و گوساله ها جزو مهمترین عوارض کمبود این مواد معدنی است که رنگ پریدگی، رنگ قرمز ادرار،بی حالی و کاهش اشتهای از علائم کمبود مس در دام های سبک و سنگین است.
فروش دام زنده سراسر کشور
برای مشاهده آگهی های این بخش روی عکس زیر کلیک کنید.
مواد معدنی مورد نیاز بدن دام ها
انواع مواد معدنی در طبیعت وجود دارد که در این بین 16 تا از آنها مهم هستند و از طریق مواد غذایی و خوراکی باید جذب بدن دام ها شوند. البته مواد معدنی به صورت کلی به دو دسته تقسیم می شوند که شامل موارد زیر هستند.
1ـ ماکرومینرال (Macromineral): به دسته مواد معدنی چون سدیم، کلر، پتاسیم، فسفر، منیزیم و گوگرد گفته می شود که تراکم آن در بدن زیاد است از این جهت مقدار آن به نسبت درصد بدن در نظر گرفته می شود.
2ـ میکرومینرال (Micromineral) : انواع مواد معدنی چون آهن، ید، مس، سلنیوم، کبالت، منگنز و روی به خاطر اینکه مقدارشان کم است از این رو آنرا با واحدهای P.P.M یا mg/kg در نظر می گیرند.
نقـش یا وظائـف عنـاصر معــدنی:
خب بد نیست که تا اینجای کار که با انواع مواد معدنی مورد نیاز بدن مطلع شدید با وظایف آنها هم آشنا شوید تا بدانید که چه نقش مهمی در سلامت گوسفندان و سایر دام های زنده چون گوساله، بره، بزغاله دارند.
- برخی از مواد معدنی چون کلسیم، فسفر در ساختمان اسکلت و دندان ها وجود دارد که باعث استحکام این بافت ها می شود.
- مواد معدنی چون گوگرد، آهن در ساختمان مواد آلی بدن چون فسفولیپیدها، اسیدهای نوکلئیک، هموگلوبین و...وجود دارد.
- بخشی از عناصر معدنی نیز چون منیزیم، روی، منگنز به صورت کوآنزیم وجود دارد.
شـرایط کلـی ایجـاد کمبـود عنـاصر معــدنی:
انواع مواد معدنی در مواد خوراکی و غذای دام چون کنسانتره، مواد علوفه وجود دارد از این رو کاهش مواد غذایی می تواند باعث کمبود هر کدام از مواد معدنی شود. از آن طرف برخی از مواد معدنی در خاک وجود دارد که در صورت فقیر بودن خاک و به طبع فقیر بودن گیاهان شاهد کاهش مواد معدنی در بدن دام زنده خواهیم بود. به طور کلی کاهش مواد معدنی می تواند در کمبود غذا، خاک،عدم تعادل بین عناصر معدنی ایجاد شود و باعث بروز انواع بیماری های دامی چون ریزش پشم گوسفندان، اسهال و حتی مرگ ناگهانی گوسفندان و گاوها شود.
1ـ کمبود در غذا:
2ـ کمبود در خاک:
3ـ عدم تعادل بین مقدار عناصر معدنی:
اهمیت وجود مس در بدن دام ها
مس یکی از مواد معدنی ضروری است که باید در بدن دام های سبک و سنگین تامین شود. این ماده معدنی را می توان در کبد، مغز، کلیه ها، قلب و بخش های رنگی چشم و موها و البته پشم پیدا کرد. در واقع با کاهش مس بدن دام ها عملا انتقال آهن به خوبی به بافت پلاسمای خون رخ نمی دهد و باعث کم خونی گوسفندان و سایر دام ها می شود. البته این تمام ماجرا نیست و در صورت کمبود مس بدن دام ها شاهد شکستگی استخوانها، ریزش پشم، مرگ ناگهانی دام شد.
کمبود مس در دام های سبک و سنگین
در سراسر دنیا گزارشاتی از کمبود مس در بین نشخوارکنندگان به ثبت رسیده است که می تواند به خاطر کمبود مس در غذای دام باشد. البته به هنگام چرای گوسفندان و گاوها به مرتع معمولا در فصل بهار و تابستان با کمبود مس مواجه هستند و دلیل آن فقیر بودن خاک است اما در صورت نگهداری در فضای محصور و ساختمان به خاطر خوردن کنسانتره و وجود مس داخل آن هیچ علائمی از کمبود مس در بدن دام های سبک و سنگین وجود ندارد.
میزان مس مورد نیاز بدن دام ها
به طور کلی در یک کیلوگرم از ماده خشک چنانچه کمتر از 3 میلی گرم مس وجود داشه باشد کمبود مس وجود خواهد داشت. میزان ماده معدنی برای تمام دام های زنده به صورت زیر خواهد بود.
- میزان مورد احتیاج به مس در گوساله ها 2/1
- بره ها 1 تا 5
- گوسفندان بالغ 5 تا 9
- گاو گوشتی و شیری 8 تا15
- گاو آبستن 13 تا 20 میلی گرم مس در یک کیلوگرم ماده خشک جیره غذایی می باشد.
علائم تشخیص بیماری مسمومیت مس گوسفندان
- کم اشتهایی
- بی حالی
- احساس تشنگی زیاد
- رنگ پریدگی گوسفندان
- قرمزی ادرار گوسفندان
- یرقان
عوارض کمبود مس در گوسفندان
کم خونی و اسهال دو عامل اصلی برای کاهش مس بدن گوسفندان هستند هر چند که عوارض دیگری به همراه دارند که شامل موارد زیر است.
- تورم مفصل، شکستگی استخوان و یا لنگش
- نازک شدن و شکننده شدن استخوان های بره تازه متولد شده به دلیل مصرف کم مس در دوره آبستنی گوسفند
- کاهش تعداد گلبول های قرمز که به موجب آن کم خونی گوسفندان را به همراه دارد.
- بیماری مغزی آسفالومالاسی که باعث اختلال عصبی و همچنین عدم تعادل گوسفندان خواهد شد.
- مرگ ناگهانی گوسفند
- از بین رفتن جعد پشم و صاف شدن آن، ضخیم شدن تارها و بی رنگ شدن پشم گوسفند
علائم و نشانه های کمبود مس در گاو و گوساله ها
- لاغری مفرط گوساله ها
- کاهش رشد گوساله
- اسهال آبکی کف دار
- تورم دستگاه تناسلی و کم خونی
عوارض کمبود مس در گاو و گوساله
- از پا افتادگی گاو ها
- عدم فحلی گاوها
- مرگ ناگهانی گاو و گوساله
- پوکی و شکستگی استخوان ها
درمــان کمبود مس در گوسفندان و گاوها
بهترین راه حل برای درمان بیماری های مرتبط به کمبود مس در دام های سبک و سنگین تجویز خوراکی محلول سولفات مس است.
- محلول سولفات مس باید به میزان 4 گرم برای گاو و 5/1 گرم برای گوسفند بالغ یک هفته در میان باشد.
- خورانیدن 4 گرم سولفات مس به گوساله های 2 تا 6 ماهه
- 10 تا 8 گرم به گاوان بالغ هفته ای یکبار بمدت 3 تا 5 هفته